Nieuwsbrief Transitie Proefdiervrije Innovatie nr. 17

Het in het ​Rijksvaccinatieprogramma gebruikte ​a-cellulaire kinkhoestvaccin bevat onder andere de geïnactiveerde vorm van één van de gifstoffen van de bacterie​ Pertussis toxine. In actieve vorm draagt deze stof bij aan kinkhoest.  Om te checken of het echt alleen in geïnactiveerde vorm in het vaccin zit​, wordt iedere nieuwe batch vaccins onderworpen aan de zogenaamde ‘histamine gevoeligheidstest’ in muizen. Om deze dierproef te vervangen zijn meerdere proefdiervrije testmethoden ontwikkeld. Onderzoekers van BPRC werkten samen met Intravacc, een instelling voor translationeel onderzoek op het gebied van vaccins, aan vereenvoudiging van wereldwijde acceptatie van een van ​deze proefdiervrije methoden. Het computerscript hiervoor stellen ze aan de wereldwijde onderzoekgemeenschap beschikbaar middels een ‘open access’ publicatie in het zeer goed aangeschreven alternatieven tijdschrift ALTEX.

Meer weten?
Lees hierover de blog van het BPRC
Lees hier het artikel in ALTEX

In het AMC onderzoekt Diederik Kuster een ziekte waarbij de hartspier abnormaal verdikt en in het Radboud UMC onderzoekt Rick Meijer of een bepaald essentieel aminozuur een negatief effect heeft op de bloedsomloop in spieren en op het ontwikkelen van diabetes. Om Rick en Diederik te helpen alternatieven voor dierproeven voor hun onderzoeksvragen te vinden, combineerden de diverse deelnemers in de interactieve 24 uurs brainstormsessie nieuwe ideeën met expertise over organoids, organs-on-chip en computermodellen. De hulpvragers waren aangenaam verrast door de coöperatieve sfeer in de sessie. Diederik “Er is veel concurrentie in wetenschappelijk onderzoek. Ik heb het hier helemaal niet gezien”. Rick: “Het is interessant hoe deze mensen mijn onderzoeksvragen vanuit verschillende perspectieven zien.” Amal el Maruani en Astrid Pater van het TPI-programmabureau namen als leken deel: “Juist de blik van een buitenstaander kan er toe leiden dat er vragen worden gesteld waar eerder misschien nog niet aan gedacht was.”

Meer weten?
Lees het blog van Janneke van den Besten van Proefdiervrij.
Lees het interview in het onafhankelijk platform van de Vrije Universiteit Amsterdam
Bekijk de resultaten van de eerdere helpathons, of meldt je hulpvraag aan voor de volgende helpathon in april 2022.

De Federal Food, Drug and Cosmetic Act van 1938 stelde diertoxiciteitstests verplicht. Omdat is aangetoond dat dierproeven toxische reacties bij mensen niet consistent voorspellen introduceerden senatoren Cory Booker en Rand Paul de FDA Modernization Act op 7 oktober 2021 in het Amerikaanse Congres. Ze verwachten dat dit innovatie versnelt en dat veiligere, effectievere geneesmiddelen sneller op de markt kunnen komen. Het wetsvoorstel biedt de mogelijkheid om alternatieve methoden te gebruiken waar ze geschikt zijn en bevindt zich in de eerste fase van het wetgevingsproces. Het zal door de Commissie gezondheid, onderwijs, arbeid en pensioenen worden overwogen, voordat het mogelijk naar het Huis van afgevaardigden (Lagerhuis) of de Senaat als geheel (Hogerhuis) wordt gestuurd.

Meer weten?
Lees de FDA Modernization Act van 2021 (S. 2952) - GovTrack.us
Beluister Ysha Akhtar, zij geeft uitleg vanuit het Center for contemporary science

EURACTIV, een pan-Europees medianetwerk gespecialiseerd in EU-beleid, verkent in een recent rapport  ‘Een diervrij pad naar de duurzame chemische ambities van de EU’ (November 2021). Het bevat een interview met Robert Roggeband, voorzitter van het Europese partnership voor alternatieven voor dierproeven (EPAA), en werkzaam bij Procter & Gamble. Roggeband zegt dat de missie van EPAA is om vertrouwen bij de regelgever op te bouwen in alternatieve methoden (nieuwe benadering methoden, in het Engels afgekort tot NAM’s). Het is van belang dat EU-regelgeving wordt aangepast aan die nieuwe methoden. “Er kunnen situaties zijn waarin je nog een dierstudie moet doen. Maar ik zou willen dat dat de uitzondering is". Lees hier interview met hem.

Het 3Rs-Centre speelt, in samenhang met TPI Utrecht, een belangrijke rol bij ontwikkeling en toepassing van proefdiervrije methoden in onderzoek en onderwijs. Nu het hoofd Jan van der Valk met pensioen gaat wordt het 3Rs-Centre gekoppeld aan de Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht waarbij de faculteit Diergeneeskunde betrokken blijft.  Lees het interview met Jan van der Valk.  Ben je geïnteresseerd of ken je iemand anders die je er op wil wijzen, raadpleeg dan de vacature voor Hoofd 3Rs-Centre.

Tot 5 januari 2022 zijn de inschrijvingen voor de Nationale Zorginnovatieprijs 2022 geopend. Dit is dé prijs voor ondernemers met een innovatie in de opschalingsfase, georganiseerd door Zorginnovatie.nl (Health~Holland). Ken je of heb je een (proefdiervrije) innovatie die relevant is voor de zorg?  Schrijf je dan in voor de Nationale Zorginnovatieprijs 2022! | Zorginnovatie

Proefdiervrij next level
Proefdiergebruik in het onderwijs verandert en vermindert, terwijl het onderwijs zeer zeker op peil blijft. Plastinaten, dode dieren waarin water en vet zijn vervangen door rubber en epoxy, vormen duurzame modellen waarmee de anatomie jarenlang te bestuderen is. Hologrammen en virtual-reality-brillen bieden nieuwe manieren om zonder dieren driedimensionaal over de bloedvaten, het skelet en specifieke organen te leren. Ook dierenartsen kunnen zich daarmee op een lastige operatie voorbereiden. Innovaties met organen-op-een-chip en virtuele-mens-modellen tillen onze wetenschap naar een hoger niveau. Juliette Legler, Roos Masereeuw, Ellen Moors, Daniela Salvatori, Jan van der Valk en Bart van der Zwan, alle zes werkzaam aan de universiteit van Utrecht, vertellen hoe en waarom zij met alternatieven voor dieren werken. Ze willen de ‘alumni van morgen’ nieuwe mogelijkheden laten ervaren en hen tonen dat de dierproef niet de gouden standaard is voor beoordeling van werking en veiligheid van medicijnen. Luister of lees  hier meer over proefdiervrij next level.

Donordierdialoog
Nemo Kennislink en Rathenau instituut organiseren in meerdere sessies een donordierdialoog om te peilen of er steun is in de samenleving voor het gebruik van dieren als donor. Wat als je een leven kunt redden met een varkenshart? Of menselijke organen kunt kweken in een dier? Willen we alles wat kan? De uitkomsten van de sessies worden gebundeld in een rapport dat naar de Tweede Kamer zal worden gezonden. De start vond plaats op 7 november jl. Kijk de dialoogsessie terug en lees het verslag of beluister de podcast van Focus in gesprek met Petra Verhoef die met haar team werkt aan nieuwe medische technologieën in het Rathenau Instituut.

Betere dierstudies met klinische systematische reviews
Een systematisch literatuuronderzoek biedt onderzoekers een volledig overzicht van de literatuur op hun onderzoeksterrein. Die kennis is belangrijk om een onderbouwde keuze te maken voor het meest relevante diermodel of de mogelijkheden van een proefdiervrije methode. In een kwalitatieve studie liet ZonMw onderzoeken wat de impact is van preklinische systematische reviews (SRs) op de onderzoekskwaliteit en de houding van onderzoekers. Hierbij zijn onderzoekers betrokken die training en coaching kregen tijdens het uitvoeren van hun systematisch literatuuronderzoek. Wil je weten welke impact systematisch literatuuronderzoek op deze onderzoekers en hun onderzoek heeft gehad? De volledige studieresultaten zijn op de ZonMw website te vinden, maar zijn nu ook in een artikel beschreven dat Plos One op 13 december 2021 publiceerde.

Dierproeven en oorlog
“Medicijnen mochten pas op mensen getest worden als de andere mogelijkheden uitgeput waren”, zegt de Neurenbergcode van 1947. Daarin vormden 75 jaar geleden díerproeven alternatieven voor ‘mensproeven’. Deze Neurenbergcode vormt -via de latere Verklaring van Helsinki- een basis voor het systeem van huidige richtlijnen in de EU voor goedkeuring van geneesmiddelen. Over misstanden met proeven in de oorlog publiceerde studente geschiedenis, Doortje Swatertje, in Biotechniek van april 2020. Ze is voor haar verhaal genomineerd voor de Henk Stolprijs. Lees haar verhaal hier. Samen met Merel Ritskes-Hoitinga en Wim van Meurs schreef ze ook een essay voor de bundel ‘Een gezonde samenleving’ (Prometheus) waarvan de inleiding stelt dat de verplichting om proefdieren te gebruiken stamt uit de oorlogstijd. Lees hier meer over deze bundel van wetenschappers van Radboud Universiteit en UMC.

Overwegingen over patenten
Een patent is een ingewikkeld recht waar meer aan is verbonden dan een monopolie op een uitvinding. Patenten hebben een connotatie met verdienen en daarom soms ook met wantrouwen. Wageningen Universiteit geeft nu gratis vijf patenten weg rond CRISPER-Cas voor gewasveredeling. Lees in dit artikel van NEMO Kennislink de overwegingen daarvoor. Leidt delen van patenten tot wetenschappelijke vooruitgang of juist niet? En hoe zit het met de wettelijke mogelijkheden om licenties voor het DNA-bewerkingsgereedschap gratis of goedkoper beschikbaar te stellen voor non-profitorganisaties?

Woord- én beeldproject Van Staartjes
Hoe we denken over dieren kunnen we uitdrukken met taal, maar ook met beeld. Luister naar de getuigenis van onder meer Franck Meiboom, universitair hoofddocent Ethiek van mens-dier-interacties, over het belang van een dialoog met diverse uitingen in Testimonials van Staartjes. In het project Van Staartjes maakt Mariella Debille kaartjes over bijvoorbeeld proefhond Oscar. Bekijk de Kaartjes van Staartjes.